ΜΙΑ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΕΥΗΝΟΧΩΡΙ...

ΚΟΥΛΙΑ

στην αναφορά μας για το παλιό Μποχωρίτικο αρχοντικό που είναι σήμα κατατεθέν του χωριού μας και αντικείμενο προσέλκυσης και ενδιαφέροντος πολλών επισκεπτών στο χωριό μας , θαρρώ πως η μελέτη - παρουσίαση της επίτιμου Προέδρου Αρχαιολογικής & Ιστορικής Εταιρείας Δυτικής Ελλάδος , καθηγήτρια και συγγραφέας Κα Αλεξανδροπούλου Σπυριδούλα , η οποία εθήτευσε και ως η πρώτη Γυμνασιάρχης στο γυμνάσιο Ευηνοχωρίου , θα μας δώσει πολλές γνώσεις στο θέμα αυτό...

Στο νομό μας σώζονται ακόμη , σε μικρή ή μεγάλη ερειπιώδη κατάσταση , μερικά οικοδομήματα φρουριακού χαρακτήρα , που κτίσθηκαν σε εποχές ανασφάλειας , για λόγους αμυντικούς.

Το μόνο διατηρημένο και γι’ αυτό ακόμη κατοικήσιμο , είναι η λεγόμενη ¨Κούλια¨ φρουριακού τύπου κατοικία , στο Ευηνοχώρι.

Η λέξη ¨κούλια¨ εμφανίζεται στην Τουρκοκρατία και απαντάται σε άλλα μέρη ως ¨κουλές-γουλές¨ , προέρχεται απ’ την Τουρκική λέξη “KULE” , που σημαίνει πύργος , φρούριο και αποτελεί την ονομασία που φέρουν αυτά τα πυργόσπιτα της Τουρκοκρατίας.

Οικοδομές φρουριακού χαρακτήρα κτίσθηκαν και κατά τους Βυζαντινούς χρόνους , καλούμενα τότε ¨πύργοι¨.

Στην περιοχή μας απ’ αυτή την εποχή υπάρχει ο βυζαντινός πύργος της Κατοχής 14ου αιώνος , η ¨κούλια της κυρα-Βασιλικής¨ στο Αιτωλικό , η ¨κούλια των Γριβαίων¨ στο Ξηρόμερο κλπ.

Όπως και για τους πύργους των βυζαντινών χρόνων , οι ίδιες συνθήκες στην τουρκοκρατία υπαγόρευσαν την κατασκευή μεγάλων οχυρωμένων κατοικιών , που ονομαζόντουσαν ¨κούλιες¨. Ιδιοκτήτες τους φερόντουσαν Τούρκοι αλλά και Έλληνες.

Η χρήση για τους Τούρκους αφορούσε την εξυπηρέτηση τοπικών διοικητικών ή στρατιωτικών αναγκών , αλλά υπήρξαν και κούλιες που ανήκαν σε ιδιώτες , ισχυρούς και πλούσιους Τούρκους τσιφλικάδες.

Την ίδια εποχή κούλιες έκτιζαν οι κλεφταρματωλοί της τουρκοκρατίας , αλλά και κατά την επανάσταση φαίνεται πως σε πολλά σχετικώς γερά σπίτια προστέθηκαν κούλιες , για λόγους άμυνας και ασφάλειας.

Για το τριώροφο επιβλητικό κτίριο , την Μποχωρίτικη Κούλια , υπάρχει ακόμη ανοικτό το πρόβλημα της ιστορικότητάς της , ο χρόνος κατασκευής της και η παλαιότερη χρήση της.

Τον φρουριακό – αμυντικό χαρακτήρα του κτιρίου εξασφαλίζει :

Α) τοίχοι λιθόκτιστοι , στερεοί , παχείς και επιμελώς κτισμένοι

Β) απουσία ανοιγμάτων στο ισόγειο

Γ) λίγα παράθυρα , μικρότερα στον πρώτο , μεγαλύτερα στον ανώτερο όροφο και πολλές (38 κατά την ιδιοκτήτρια) τυφεκιοθυρίδες (πολεμίστρες) προδίδουν υπεράσπιση του κτιρίου από πολυάριθμους φρουρούς.

Δ) σύστημα ασφαλείας που απαγόρευε στους ανεπιθύμητους να πλησιάσουν την μοναδική , ψηλά στον πρώτο όροφο , θύρα εισόδου , καθώς και το κενό , το μεταξύ της λιθόκτιστης σκάλας ανόδου και του οικοδομήματος , απέκλειε την πρόσβαση , σε ώρες κινδύνου , με κινητή ξύλινη γέφυρα , συρόμενη με αλυσίδες μέσα στο οικοδόμημα.

Τα παραπάνω στοιχεία αποκαλύπτουν την λειτουργία της κατοικίας: το κλειστό ισόγειο ¨κατώι¨ χρησίμευε ως αποθηκευτικός χώρος ή και για άλλες βοηθητικές υπηρεσίες και οι όροφοι για την διαμονή των ενοίκων (κατά την βυζαντινή εποχή μόνο οι όροφοι χρησίμευαν ως κατοικία).

Στον Α΄ όροφο θα διέμενε το υπηρετικό προσωπικό και η φρουρά , ενώ ο ανώτερος και ασφαλέστερος , σε ύψος 12 μέτρων , προοριζόταν ως κατοικία της οικογένειας.

Ο ανώτερος όροφος φέρει εξώστη – παρατηρητήριο στην ΒΔ γωνία του , για την ασφάλεια αλλά και την ανετότερη διαβίωση ατόμων που τον περισσότερο καιρό διέμεναν σε κλειστό χώρο , ένα άνοιγμα στο φως , τον καθαρό αέρα και απόλαυση της θέας. Αυτός ο εξώστης αποτελεί τον ασφαλέστερο οδηγό για την επιδιωκόμενη χρονολόγηση , παρέχει σημαντικότατα στοιχεία που θα παρουσιασθούν στη συνέχεια.

Παλαιότερη γραπτή πηγή αποτελεί ένα προικοσύμφωνο του 1854 , όπου αναφέρεται πως ¨ανεγειρόμενος πύργος κούλια¨ δίδεται ως προίκα και θεωρείται από την κάτοχό του και ιδιοκτήτρια της Κούλιας Κα Ντίνα Χριστοδουλή , ως απόδειξη χρονολογήσεως της κτίσεώς της μέσα σε τσιφλίκι , με πρώτον ιδιοκτήτη τον Στάθη Πλαστήρα.

Όμως , μια λεπτομερέστερη εξέταση οδηγεί σε άλλα συμπεράσματα , φανερώνοντας μιαν άλλη εποχή με τις δικές της ανάγκες , όπου μας οδηγούν μερικές σκέψεις :

Είναι γνωστό ότι δεν κτίζονται πλέον πυργόσπιτα στις απελευθερωμένες ελληνικές περιοχές.
Στο σημείο που βρίσκεται η Κούλια δεν θα πρέπει να υπήρχε τσιφλίκι στο μέσον του οικισμού (Μποχώρι) δίπλα σχεδόν στον ενοριακό ναό του Αγίου Αθανασίου , ο οποίος όπως γνωρίζουμε για την διαμόρφωση των παλαιών χωριών , κατελάμβανε το κέντρον του Ευηνοχωρίου , με το σωζόμενο παλαιό προεπαναστατικό καμπαναριό του στην εκεί πλατεία που αναφέρει η τοπική παράδοση. Οι τσιφλικάδες διέμεναν στις ιδιοκτησίες τους , στην εξοχή , όπου έκτιζαν και τις οχυρωμένες διαμονές τους.
Οι 38 τυφεκιοθυρίδες (πολεμίστρες) φανερώνουν πολεμιστές φρουρούς σε μεγάλον αριθμό , υπερβολικόν για την προστασία ιδιωτικής κατοικίας σε εποχή που δεν αναφέρεται δράση ληστών στην περιοχή , κατά την Οθωνική εποχή.

Αντιθέτως , έντονη δράση παρατηρήθηκε κατά τις προ της επαναστάσεως δεκαετίες , εποχή κορυφώσεως του κλεφταρματωλισμού , οπότε και στην περιοχή σημειώθηκε η πολεμική δράση των κλεφταρματωλών του Ζυγού (Αρακύνθου) , Σφαλτού και του διαδόχου του Δημήτρη Μακρή , προκαλώντας την ανησυχία των Τούρκων , ιδίως του θηριώδους Αλή Πασά , μεγάλου διώκτη των επικίνδυνων αρματωλών. Σ’ αυτούς τους καιρούς πρέπει να ανατρέξουμε στην Οθωνική περίοδο , που δεν υφίστανται συνθήκες επιτρέπουσες την εμφάνιση οχυρού οικοδομήματος στο μέσον οικισμού , που κατοικείται αποκλειστικώς από ελεύθερους Έλληνες. Τις παραπάνω σκέψεις ενισχύουν αποτελεσματικά ιδιαίτερα στοιχεία που διαθέτει ο εξώστης , οδηγώντας μας στο τελικό συμπέρασμα.
Η στέγη του κτιρίου , τονιζομένη από οδοντωτή ταινία , στηρίζεται σε ξύλινους στύλους που ενώνονται μεταξύ τους με ξύλινα τόξα ιδιαίτερης μορφής , σχηματίζοντας τα λεγόμενα ¨τοξάτα¨ , χρήση ιδιαίτερα αγαπητή στα χρόνια της τουρκοκρατίας.
Η ξύλινη οροφή του εξώστη φέρει στο μέσον ομφαλό ¨κουμπέ¨ σε ελαφρά οκταγωνισμένη με ξύλινους πήχεις βάθυνση , κύκλος περικλείει ακτινωτό κόσμημα , ενώ η υπόλοιπη επιφάνειά της καλύπτεται όλη από σανίδες διατεταγμένες ακτινοειδώς.

Τα παραπάνω προεπαναστατικά μορφολογικά στοιχεία ¨σαχνισιά¨ , ¨τοξάτα¨ , ¨κουμπές¨ είναι τυπολογικές αντιστοιχίες που οδηγούν στους προεπαναστατικούς χρόνους και προβάλλουν ένα πυργόσπιτο της όψιμης τουρκοκρατίας , και την βεβαιότητα πως πρόκειται για την έδρα της τότε Τουρκικής εξουσίας στην περιοχή.

Στην όψιμη Τουρκοκρατία τοποθετούν την Μποχωρίτικη Κούλια και η εφημερίδα ¨ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ¨ , αλλά και σχετικό έγγραφο του Υπουργείου Πολιτισμού.

Είναι φανερό πως η λέξη ¨ανεγειρομένη¨ του συμβολαίου , αποτελεί λανθασμένη διατύπωση για ανακαινισμένη οικοδομή.

σχόλιο διαχειριστή: Nα ευχαριστήσω την Κα Ντίνα Χριστοδουλή , για την άδεια

επίσκεψης στην Κούλια ,

αλλά πολύ περισσότερο να την ευχαριστήσουμε και να την συγχαρούμε για τις

προσπάθειές της να κρατήσει σε άριστη κατάσταση αυτό

το κομμάτι ιστορίας του χωριού μας....

if (WIDGETBOX) WIDGETBOX.renderWidget('37cc041a-5ea3-4d87-822f-23b952a6534e'